Hardanger må styra utviklinga i reiselivet saman

Framtidsretta turisme var eitt av temaa det var fokus på under Rosendalsveko førre veke, og Lund-Mikkelson fortalde om stoda i Hardanger akkurat no.

– På mange måtar står me no ved eit vegskilje. Skal turismen berre vera noko me toler, eller skal det vera noko me faktisk lever av og lever med på ein måte som me alle kan vera stolte av? spurde ho retorisk frå scenen.

Felles retning

Til Hardanger.no utdjupar ho kvifor det er viktig at regionen får ein felles strategi for korleis ein skal utvikla reiselivet framover.

– Hardanger er eitt reisemål, med mange flotte plassar å besøka. Gjestene ser ikkje kommunegrenser, dei kjem for å oppleva Hardanger som heilskap. Difor tener me alle på å samarbeida, slik at folk får lyst til å bli lenger og oppleva meir. Ein felles reiselivsstrategi gjer at me kan dra i same retning, samtidig som kvar kommune får utvikla sine eigne styrkar.

At det er kommunane i Hardanger og Kvinnherad som har tatt initiativ og finansierer prosjektet meiner Lund-Mikkelson viser at alle ynskjer å satsa meir på reiselivet:

– Det er ei viktig og framtidsretta næring som kan skapa arbeidsplassar, verdiskaping og gode lokalsamfunn i heile regionen.

Sterk auke

Hovudprosjektet som Lund-Mikkelson leiar byggjer på føringar frå eit forprosjekt som var ferdig i 2022. I vår kom arbeidet med utforminga av sjølve strategien i gang, noko som er på høg tid fortel ho:

– Reiseliv er den næringa som aukar mest i verda, og Hardanger er ikkje noko unntak. I fjor auka talet på overnattingar mellom 8-10 prosent og gjorde med det Hardanger til den regionen med størst vekst på vestlandet i 2024.

Også 2025 ligg an til å bli eit rekord-år, og veksten i turist-trafikken har sett lokalmiljø over heile Hardanger under press.

Fleire saker i nyhendebiletet både lokalt og nasjonalt har peikt på utfordringane den auka mengda turistar har ført med seg, spesielt når det gjeld trafikk og villcamping. Problem med å finna nok bustadar både til sesongarbeidarar og lokale er ein annan fylgje av turistmengda.

Fastbuande er leie

Seinast i helga sende Bu og Ringøy bygdekvinnelag eit ope brev til ordføraren i Ullensvang om dei mange utfordringane dei fastbuande langs Riksveg 13 opplever i sommarhalvåret.

Frustrasjonen er stor etter 8 år med trafikklys-regulering mellom Kyrkjenes og
Berget, kombinert med kolonnekøyring mellom Tangskjer og Bjotveit dei siste 5 åra.

Bygdekvinnelaget skildrar ein kvardag på sommaren der det er uforsvarleg å senda born og unge til fots eller sykkel langs vegen. I tillegg skapar trafikken fleire andre utfordringar.

Dei næringsdrivande får ikkje selt frukt langs vegen når det er kolonnekøyring, for bilar i kolonne har ikkje lov å stoppe. Campingplassar/overnatting for turistar mistar kundar, for bilar i kolonne har ikkje lov å stoppe, og dei næringsdrivande i grenda vår har utfordringar når dei skal reise til/frå eigedomen sin f.eks for å levere frukt.

Brevet er signert styreleiar Manuela Bjotveit.

Mogleg å snu

Med ei slik utvikling er Hardanger på god veg mot å bli det nye Lofoten, der den store veksten i reiselivet har skapt mykje frustrasjon både hjå tilreisande og lokalbefolkninga, fortel Lund-Mikkelson. Men det er ein viktig skilnad meiner ho:

– I motsetnad til Lofoten har Hardanger framleis høve til å styra utviklinga.

Samarbeid på tvers og lokal forankring er viktige stikkord når ein skal forma eit reiseliv ein både kan leva av, men også leva godt med, fortel ho.

– For å sikra ei god utvikling av reiselivet i Hardanger, er det viktig å vera bevisst på kapasiteten i naturen og lokalsamfunna. Ved å fordela besøket over fleire område og sesongar og utvikla tilbod som gjev meir lokal verdiskaping, kan me skapa ein betre balanse.

Viktig eksportsatsing

Då regjeringa i fjor la fram eksportreforma Hele Norge eksporterer, fekk reiseliv status som den femte strategiske eksportsatsinga.

I juni og juli i år var det berre Oslo som hadde fleire overnattingar enn Vestland, ifylgje tal frå SSB.

Per-Arne Tuftin i bransjeorganisasjonen Norsk reiseliv seier at ein vekst i reiselivet framover må skje gjennom fleire gjester med høg betalingsvilje, og ikkje nødvendigvis gjennom fleire tilreisande i dei områda som allereie er under høgt press.

Han meiner eit viktig konkurransefortrinn vil vera å få til eit berekraftig reiseliv, både i Hardanger og resten av landet.

– Det er avgjerande for verdiskapinga at me lukkast med dette. Utan at me tenkjer på naturen, klimaet, havet klarer me ikkje motta ein større del av turismen. Og då må me også kontrollera turismen, seier han.

Han seier turistane kjem for å få ekte og unike naturopplevingar som dei berre kan oppleva akkurat her, og då er det ikkje nødvendigvis negativt at tilgangen på enkelte naturattraksjonar blir meir avgrensa. Det gjer det berre meir verdifullt for dei som får oppleva det.

Per-Arne Tuftin seier samarbeidet i Hardanger er eit lyft i riktig retning og støttar opp under at turistane fyrst og fremst kjem til eit reisemål, ikkje ein kommune.

– Difor er det viktig at kommunane tenkjer på utnytting av felles ressursar, seier han.

Lokal tilpassing

Sjølv om det skal koma på plass ein felles strategi for reiselivet i Hardanger, er det viktig at dei lokale skilnadane i regionen blir tatt omsyn til.

For å sikra at det skjer er mellom anna ordførarane frå Eidfjord, Ulvik, Ullensvang, Kvam og Kvinnherad med i styringsgruppa for hovudprosjektet.

Ordførar i Eidfjord, Timo Knoch, seier kommunen allereie er godt i gang med arbeidet med å utvikla ein besøksforvaltningsplan. Sagt på ein enklare måte: korleis kommunen best mogleg tek vare på dei besøkande utan at det går utover dei lokale.

I fjor fekk dei hjelp av Vestlandsforsking med å laga ein toleevne-analyse. Ordføraren seier Eidfjord er spesiell på den måten at dei har veldig mange turistar gjennom kommunen, både som fylgje av Riksveg 7 og cruisekaien som ligg midt i kommunesenteret.

– Me har involvert både innbyggjarane og næringslivet og fått fleire tilbakemeldingar me tek med oss vidare. Noko av det som kom fram var at folk under 45 år unngår kommunesenteret i sommarsesongen, seier Knoch.

Han seier det er avgjerande å få til ein god sameksistens:

– Det blir viktig å finna ut korleis me kan driva ei sentrumsutvikling som taklar mange turistar og på same tid er attraktiv for lokalsamfunnet.

Han ynskjer ein overordna strategi for reiselivet velkomen.

– Det som er viktig for oss og som eg trur gjeld heile regionen, er at me har tankegangen at det som er bra for innbyggjane også er bra for dei tilreisande. Men det er ikkje nødvendigvis omvendt.

Ulike sonar

Prosjektleiar Margit Lund-Mikkelsen seier signala frå kommunane og næringa i regionen støttar opp om at det må på plass mekanismar som gjev ei god besøksforvaltning.

Eit tiltak kan vera å dela regionen inn i soner ut frå kva stadar som toler meir trafikk og kva stadar som bør skjermast. Besøksbidrag er eit anna tiltak, der turistane betalar ein sum som bidreg til å finansiera fellesgoder og oppretthalda tilbod.

Lund-Mikkelsen peikar på mangel på bustader som ei utfordring fleire stadar i Hardanger, både for sesongarbeidarar og andre som ynskjer ein plass å bu resten av året.

Tuftin i Norsk Reiseliv seier at kommersiell utleige på Airbnb er ei veksande utfordring for reiselivet over heile landet.

– Privat utleige er positivt det så lenge det er privat utleige, men når det går over til å bli kommersiell utleige som er utanfor alle lover og reglar er det skummelt, seier han og utdjupar:

– Når folk kjøper leilegheiter eller hus for å leiga det ut hundre prosent på Airbnb i løpet av året, klarer me ikkje å tilpassa oss ein god turiststraum og ei god turistforvaltning.

Mål om heilårsturisme

Å finna gode tiltak for korleis ein kan få fleire besøkande utanom sommarmånadane blir ein viktig del av den regionale reiselivsstrategien.

I dag er den store turiststraumen konsentrert rundt eit par hektiske månadar midt på sommaren, noko som gjer det krevjande å sikra stabile tilbod og arbeidsplassar gjennom året. Det fører også til intern konkurranse mellom kommunane både om arbeidskraft og gjester.

Transport er ei anna utfordring i dei travle sommarmånadane, og fleire aktørar har påpeikt at det ligg eit potensiale i å utnytta fjorden betre som ferdselsåre.

Lund-Mikkelson seier eksempelvis at det vil bli eit tap for mange dersom den faste Norled-ruta mellom Norheimsund og Eidfjord forsvinn, slik ho står i fare for å gjera.

– Denne båtruta burde jo vore utvikla som eit fyrsteklasses tilbod der transportdelen og opplevingsdelen i reiselivet møtest. Det skulle vore eit føregangseksempel på korleis ein kunne knyta saman kollektivtransport og verdsleiande produkt i reiselivet.

Ho oppsummerer med at det ikkje ligg føre noko fasitsvar, men at det utan tvil ligg eit stort potensial for vidare vekst i reiselivet framover dersom ein samlar kreftene og jobbar i same retning.

– Hardanger har ei sterk merkevare, stor variasjon i natur og kultur, og mykje ledig kapasitet utanom sommaren. Det gjev moglegheiter for å utvikla nye sesongar, skapa opplevingar med lokal forankring og tiltrekkja gjestar som blir lenger og legg att meir. Med god planlegging kan me bruka regionen smart – og fordela besøket på ein måte som gjev meir igjen for både næringa og lokalsamfunna.

No skal ho saman med styringsgruppa for prosjektet jobba vidare med reiselivsstrategien som skal vera ferdig våren 2026.

– Me kjem til å halda fram med innspelsrundar utover hausten, og det vil koma ei eiga nettside der alle som ynskjer kan fylgja det vidare arbeidet med reiselivsstrategien, avsluttar ho.