Ynskjer å bli sterkare saman: – Jus er eit fag det kan vera vanskeleg å sitja åleine med

Sjef for samfunnsutvikling i Kvam herad, Heidi Ørjansen, seier det så langt har kome fleire positive tilbakemeldingar etter at heradet sende ut ein førespurnad til nabokommunane tidlegare i sommar, der dei tok til orde for å laga eit formelt juridisk nettverk på tvers av kommunegrenser.

– Det har byrja å koma inn litt tilbakemeldingar, og når me har fått svar frå alle vil me kalla inn til eit møte der me diskuterer korleis me skal organisera samarbeidet, fortel Ørjansen.

Viktig sparring

Juridisk rådgjevar i Kvam herad, Bente Valland Bovim, er glad for at fleire kommunar i og rundt Hardanger er positive til eit tettare samarbeid.

Ho fortel at ho i jobben sin bistår alle einingar utanom barnevernet. Då er det vanskeleg å bli ordentleg god på alle juridiske problemstillingar ein kjem opp i, sjølv med solid utdanning og kompetanse i botn.

– Det er ikkje mange juristar som dekkjer eit så stort mangfald av rettsområde som me som jobbar i kommunane. Saker og problemstillingar ein kjem opp i liknar gjerne på kvarandre frå kommune til kommune, så det å dra veksel på erfaringar og kompetanse frå juristar i andre kommunar vil potensielt både gjera oss betre og bidra til at me kan løysa ting kjappare.

Ho understrekar at ein alltid er bunden av teieplikt når det kjem til personvern og kva detaljnivå ein kan gå ned på i saker ein diskuterer med andre, men i eit formelt samarbeid vil det vera mogleg å dela opplysningar som gjer at andre juristar forstår kva type lovverk som slår inn og kan bidra med eigne erfaringar frå liknande saker.

– Jus er eit fag det er vanskeleg å sitja åleine med av og til. Sit du lenge med ei sak kan du bli litt blind både på for- og motargument. Så det å kunna sparra med nokon undervegs vil gjera ein tryggare og bidra til at ein ikkje overser detaljar ein burde ha tenkt på.

Økonomisk lønsamt

Kvam herad har som alle andre kommunar ei rekkje lovpålagde oppgåver dei må løysa.

I ei tid med stram kommuneøkonomi dei fleste stader, er det ikkje sikkert det er rom for å prioritera nye stillingar sjølv om oppgåvemengda stig.

Då kan interkommunale samarbeid vera ei god løysing for å ta unna det verste presset på enkeltpersonar eller små avdelingar.

For Bente Valland Bovim er eit juridisk samarbeid på tvers fyrst og fremst viktig for å skapa eit fagleg nettverk og kompetansebygging, men ho ser absolutt at det også kan vera ein økonomisk vinst med det.

– Med den kommuneøkonomien me har er det kanskje ikkje råd til å tilsetja fleire. Og eit stort juridisk miljø vil me uansett ikkje få. Så det å få nokre fleire å spela på og skapa eit fagleg nettverk på tvers, vil vera gull verd.

Ho fortel at ho har kontakt med nokre juristar i andre kommunar no også, men blir avgrensa av teieplikt fordi dei ikkje har noko formelt samarbeid. Dermed blir det også mindre hjelp å få til dei faktiske problemstillingane ein sit med.

Sjef for samfunnsutvikling, Heidi Ørjansen, ser òg fordelen med å kunna løysa noko på teieplikta.

– Viss ein får formalisert eit samarbeid, vil ein kunne dela litt fleire detaljar sånn at ein kan diskutera ei konkret sak og ikkje berre generelle problemstillingar.

Ho ser også ein potensiell økonomisk vinst i at eit fagleg samarbeid kan gjera at kommunane sparar pengar dei elles ville brukt på å betala eksterne juristar for å hjelpa i enkeltsaker.

Ulike modellar

Ifylgje Kommunesektorens interesseorganisasjon, KS, finst det fleire typar formelle samarbeid kommunar kan ha:

• kommunale foretak
• vertskommunesamarbeid
• interkommunalt oppgåvefellesskap
• interkommunale selskap
• aksjeselskap

Senior kommunikasjonsrådgjevar i KS, Hege Fosser Pedersen, seier det er ei gjengs oppfatning i kommune-Noreg at mengda lovpålagde oppgåver er ei utfordring:

– Det går fram av ein rapport frå generalistkommuneutvalet, gjennom innspel frå kommune-Noreg til KS og av mandatet for regjeringsoppnemnt Kommunekommisjon.

Generalistkommuneutvalet vart oppnemnd i november 2020 og har hatt i oppgåve å kartleggja og analysera generalistkommunesystemet i Noreg.

Ein generalistkommune vert definert som «et eget rettssubjekt der kommunestyret har ansvaret for å løse et bredt antall offentlige oppgaver innenfor sitt territorium».

Utvalet skulle sjå på fylgjene av at oppgåveporteføljen og ansvaret til kommunane har vakse i takt med utviklinga av velferdssamfunnet.

Kommunene har ansvar for et stort antall oppgaver, og for komplekse og kompetansekrevende tjenester. Uavhengig av kjennetegn som innbyggertall, geografi eller økonomi, har alle kommuner det samme ansvaret. Samtidig står kommunesektoren overfor store utfordringer i årene som kommer. Vi blir flere eldre og færre i yrkesaktiv alder, og veksten i inntektene på statsbudsjettet forventes å avta. (NOU 2023: 9)

– Ikkje berekraftig over tid

Kommunekommisjonen Pedersen i KS viser til, vart oppnemnd av regjeringa tidlegare i år.

Denne kommisjonen skal koma med forslag til endringar i staten si styring av kommunesektoren.

Det kjem i kjølvatnet av endringar i befolkningsutviklinga dei siste åra og at ein ventar at mangelen på kompetent arbeidskraft vil auka vesentleg framover.

– Summen av krav og oppgåver er ikkje berekraftig over tid. For at dette skal gå i hop må me gje kommunane større fridom til å innretta tenestene slik at innbyggjarane kan få meir velferd for kvar krone og for kvar tilsett, uttalte kommunal- og distriktsminister Kjersti Stenseng då kommisjonen vart oppnemnd.

Kommunekommisjonen skal etter planen koma med ein fyrste rapport før jul i år.

Kommunikasjonsrådgjevar, Hege Fosser Pedersen, seier KS nyleg har fått gjennomført ein FoU om interkommunalt samarbeid på beredskap og er i gang med ein ny FoU om interkommunalt samarbeid innanfor velferdsområdet.

Fleire samarbeid for tur

I Kvam herad har dei erfaring med fleire interkommunale samarbeid, til dømes har sals- og skjenkekontrollen i Kvam også ansvar for all kontrollverksemd i Voss, Vaksdal, Samnanger, Fusa, Ullensvang, Eidfjord, Ulvik og Modalen.

Eit anna døme er kommunegeologen som vert delt mellom Kvam og seks andre kommunar, mellom anna Ullensvang og Ulvik.

Geologen heiter Tore Dolvik og er tilsett i Kvam, men deler arbeistida si mellom dei sju kommunane etter ein avtalt modell.

Dette samarbeidet er formalisert som eit vertskommunesamarbeid.

– Kvam herad er vertskommune og me har avtalar med samarbeidskommunane. Desse avtalane er som oftast utan slutt-tid, men me har fornya dei når det har vore behov for det, seier han.

Han fortel at ordninga har fungert sidan 2013, og at det stort sett har gått bra for hans del.

– Eg må berre vera veldig tydeleg på når eg jobbar med kva, og passa på at eg har oversikt og kan gje beskjed viss eg nærmar meg ei grense for kva som er avtalt med dei ulike kommunane når det gjeld arbeidstid. Så den einaste bakdelen er at det går med litt tid til å administrera det heile.

Han trur det er potensial for mange ulike typar samarbeid om fagfolk og tenester på tvers av kommunane.

– Den einaste utfordringa eg ser reint praktisk, er dette med lokalisering. Eg vil tru det kan vera ein fordel å kunna sitja samla, i alle fall innimellom. Samtidig er det gode digitale løysingar som gjer at det no er mogleg å samarbeida utan å vera samlokalisert.

Juridisk rådgjevar i Kvam, Bente Valland Bovim, seier det neppe blir aktuelt med eit felles kommuneadvokatkontor med det fyrste, sjølv om dette var eitt av forslaga som vart lista opp i førespurnaden dei sende nabokommunane.

– I starten handlar det om å finna ein god måte å spela på dei ressursane som allereie finst i regionen. Kvar for oss er me for små til å laga gode fagmiljø på grunn av kommuneøkonomien, men samla sett er me jo mange, avsluttar ho.